هرساله با نزدیک شدن به فصل زمستان و بارش برف، مشکلات بسیاری مربوط به نحوه‌ی رانندگی در برف به وجود می‌آید. مشکلاتی که با درست و اصولی رانندگی کردن می‌توان تا حد زیادی از وقوع آن‌ها جلوگیری کرد. متأسفانه در ایران ما عادت داریم تا مشکل به وجود بیاید سپس برای آن به دنبال راه‌حل می‌گردیم. اگر یادتان باشد در زمستان 96 فقط و فقط 1 بار بارش برف به‌قدری شدید بود که اکثر نقاط کشور ازجمله تهران تماماً سفیدپوش شدند. همان 1 بار کافی بود تا مردم زیادی ساعت‌ها در آزادراه تهران-کرج و آزادراه تهران-قم گرفتار شوند. البته اگر خاطرتان باشد منظور از ساعت‌ها 2-3 ساعت نیست، طبق اخبار، ماشین‌ها در آزادراه تهران-قم 18 ساعت در ترافیک ماندند. برای آنکه چنین فاجعه‌ای مجدداً اتفاق نیفتد خوب است که از نکات مهم رانندگی در برف آگاه باشید.

نکات اولیه رانندگی در برف

اجازه بدهید قبل از هر چیزی بگوییم، اگر کاری که واقعاً ضروری نیست ندارید در خانه بمانید. توجه داشته باشید که تفریح کردن با این‌که بسیار برای زندگی مهم است در این شرایط از ضروریات محسوب نمی‌شود. چه تفریحی که بیرون بروید و در ترافیک گیر کنید، سردتان شود، حوصله‌تان سر برود و خطر تصادف هرلحظه شما و ماشینتان را تهدید کند. حالا پشیمان شده‌اید و می‌خواهید به خانه برگردید اما نمی‌توانید. چرا؟ چون شما نمی‌توانید ماشینتان را وسط خیابان رها کنید.

و این مسئله را هم بگوییم که از لازمه‌های رانندگی در برف اطلاع از قوانین و رعایت‌ آن‌ها به‌خصوص قوانین مربوط به ‌سرعت است. در ایران سرعت مجاز در آزادراه‌ها برای خودروهای سبک حداکثر 120 و حداقل 70 کیلومتر بر ساعت، در بزرگراه‌ها حداکثر 100 کیلومتر بر ساعت و در جاده‌های اصلی 85 کیلومتر در روز و 75 کیلومتر در شب است. توجه داشته باشید که سرعت مجاز اعلام‌شده برای شرایط آب‌وهوایی معمولی است و در روزهای برفی و حتی بارانی این حداکثر کاهش پیدا می‌کند.

مسلماً وقتی سطح زمین پوشیده از برف و یخ است راندن با سرعت 120 کیلومتر بر ساعت کار عاقلانه‌ای نیست. حال اگر به هر دلیلی مجبور به رانندگی در برف شدید قبل از هر چیز به مسائل زیر توجه کنید.

1.  مهم‌ترین نیاز برای رانندگی در برف لاستیک مناسب است. خودروی شما چه دیفرانسیل جلو باشد چه دیفرانسیل عقب و حتی اگر 2 دیفرانسیل باشد بدون لاستیک مناسب مانند سربازی بدون اسلحه در میدان جنگ است. لاستیک باید بیشترین اصطکاک و چسبندگی را با سطح زمین داشته باشد و هم‌‌چنین عاج‌های درشتی داشته باشد. تنظیم باد را فراموش نکنید. به یاد داشته باشید که حتی اگر خودروی شما مرسدس بنز کلاس G  ، رنجرور ایویوک، قدرتمندترین تویوتاها و هر غول آفرود دیگری باشد بدون لاستیک مناسب هیچ فایده‌ای ندارد.

2.  از سلامت همه‌ی چراغ‌ها ازجمله نوربالا، نورپایین، مه‌شکن‌ها، چراغ‌ترمز و فلاشرها اطمینان حاصل کنید و قبل از شروع به حرکت آن‌ها را از آلودگی و یخ پاک‌کنید. این‌ چراغ‌ها در شرایط بحرانی که میدان دید پایین می‌آید راه را به شما نشان‌ می‌دهند و شما را به دیگران.

3.  تمام شیشه‌ها حتی شیشه‌های کناری را پاک‌کنید تا دید کاملی به اطراف داشته باشید. پاک کردن یخ از روی شیشه‌ها قبل از آغاز حرکت از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر شیشه‌ها یخ‌بسته‌اند از آب گرم برای پاک کردن استفاده نکنید چون در اثر سرد و گرم شدن شیشه ماشینتان می‌شکند. در ضمن آینه‌ها را فراموش نکنید. رانندگی بدون استفاده از آینه‌ها می‌تواند بسیار خطرساز باشد. مخصوصاً در برف و کولاک.

4.  توان باتری‌ها در سرما کاهش پیدا می‌کند. خوب است که از درست کار کردن این عضو حیاتی خودروی‌تان اطمینان حاصل کنید.

 5.  مطمئن شوید که مایعات موجود در خودروی‌تان یخ نزده باشند و همچنین بررسی کردن برف‌پاک‌کن و تیغه‌ی آن را فراموش نکنید.

6.  حتماً و حتماً سلامت سیستم ترمز خود مانند لنت و روغن را بررسی کنید. این نکته را هم در نظر بگیرید که مدت‌زمان اثر ترمز بر روی برف و یخ تا 9 برابر بیشتر است؛ یعنی اگر با سرعتی پایین ترمز کنید و پس از 5 متر خودرو متوقف شود، در برف و یخبندان با همان سرعت، خودرو پس از 45 متر متوقف می‌شود. فاصله را رعایت کنید!

 7.  لوله‌ی اگزوز خود را بررسی کنید تا با برف، یخ و یا گل پوشیده نشده باشد. اگر این کار را نکنید و در صورت مسدود بودن لوله شاید از برف و بوران گزندی نبینید، اما می‌میرید. براثر خفگی!

8. باک خود را لب‌به‌لب پرکنید تا در شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی مانند گیرکردن احتمالی در مسیر سوختتان تمام نشود. مصرف بنزین در دمای خیلی پایین افزایش پیدا می‌کند. ترجیحاً برای مسافت‌های طولانی در مخازن مخصوصی که به این منظور ساخته‌شده‌اند بنزین اضافی به همراه داشته باشید. خواهش می‌کنم از 4 لیتری مواد شوینده برای این کار استفاده نکنید.

 9. انعکاس نور در شرایطی که همه‌جا سفید و پوشیده از برف است بیشتر می‌شود. حتماً از عینک آفتابی استاندارد با UV مناسب استفاده کنید.

10. اگر مسیرتان طولانی است توصیه می‌شود که برخی از ضروریات مانند پتو، لباس گرم، غذا و تنقلات، پاوربانک، بیلچه، مقداری شن و نمک و جعبه‌ی کمک‌های اولیه و شاید مهم‌ترین وسیله‌ی ضروری که زنجیر چرخ است به همراه داشته باشید.

11. تا حد امکان از رانندگی در برف به‌صورت تنهایی بپرهیزید و این کار را به‌صورت گروهی انجام دهید. گرگ‌ها از کولاک‌های هولناک جان سالم به درمی‌برند، چون در کنار هم می‌مانند!

12. به‌هیچ‌عنوان اگر شرایط روحی مناسبی ندارید رانندگی در برف را تجربه نکنید.

پس از رعایت نکاتی که به ‌آن‌ها اشاره کردیم، از وضعیت آب‌وهوا و البته جاده‌ها از طریق تماس با شماره‌ی 141 مطلع شوید. امکان دارد جاده‌ای که می‌خواهید به دل آن بزنید توسط پلیس‌راه مسدود شده باشد.

صبور و آهسته حرکت کنید

مهم‌ترین نکته از نکات مهم رانندگی در برف که پیش‌نیاز دیگر نکات محسوب می‌شود، رانندگی آرام و صبورانه است. باور کنید که مایکل شوماخر ((Michael Schumacher و کن بلاک ((Ken Block هم در برف، مخصوصاً در نقاطی که دیگر راننده‌ها هم حضور دارند سرعتشان را پایین نگاه می‌دارند. پس اصراری به‌سرعت بالا و سبقت گرفتن و یا بدتر از آن لایی کشیدن نداشته باشید که حداقل ضرری که بهتان می‌رسد خسارت به ماشینتان است. حداکثر ضرر هم سقف ندارد.

همه‌ی حرکات مانند شتاب‌گیری، ترمز، تغییر جهت و حتی جابه‌جایی بین خطوط در برف باید به آهستگی انجام گیرد. هر اقدام ناگهانی می‌تواند منجر به از دست رفتن کنترل ماشین شود که آغاز حادثه است. صبر و حوصله و خونسردی را فراموش نکنید.

برای شروع حرکت بر روی برف در توقف کامل، دنده‌ی خودروی خود را روی 2 بگذارید و به آهستگی گاز را فشار دهید. فراموش نکنید که همه‌ی حرکات باید به آهستگی انجام شود حتی رها کردن کلاچ. پس از راه افتادن خودرو، با کم‌ترین دور موتور ممکن به حرکت خود ادامه دهید. اگر بیش‌ازحد به پدال گاز فشار وارد کنید، تنها باعث می‌شوید که چرخ‌ها بدون اصطکاک هرز بچرخند و خود را درون چاله‌ای که خود ساخته‌اید گرفتار کنید. در ادامه توضیح می‌دهیم که اگر در چاله گیر کردید چگونه از آن خارج شوید.

در سربالایی با دنده 1 به سمت بالا حرکت کنید و سرعت مناسب را پیدا کنید. بی‌دلیل زیاد گاز ندهید تا هرز گردی به وجود نیاید. اگر از خودروی‌تان ایستاد به‌هیچ‌وجه ترمز نکنید و فقط به‌سرعت ماشین را در دنده‌عقب بگذارید.

در حرکت در مسیر صاف از سبک‌ترین دنده‌ی ممکن استفاده کنید تا سطح تماس لاستیک با زمین به بیشترین حد برسد.

اگر احساس کردید لاستیکتان زیاد هرز می‌گردد باد آن را کم کنید. این کار هم موجب افزایش اصطکاک و درنتیجه عملکرد بهتر می‌شود. پس از عادی شدن شرایط، در اولین فرصت مجدداً با تنظیم باد شرایط را به حالت اول بازگردانید.

هنگامی‌که قصد دور زدن داشتنید فرمان را تا انتها نچرخانید چون منجر به سرخوردن می‌شود. شعاع وسیع‌تری را برای دور زدن انتخاب کنید و سپس این عمل را انجام دهید.

استفاده از نور بالا در شرایط برف و بوران، به‌خصوص هنگامی‌که با مه گرفتگی همراه باشد نتیجه‌ی معکوس می‌دهد؛ یعنی میدان دید شما را کاهش می‌دهد. مه شکن خودرو را روشن کنید و اگر خودروی شما مه شکن ندارد با نورپایین برانید.

در شرایطی که میزان برف بر روی زمین زیاد باشد و یا مسیر خیلی لغزنده باشد، حتی باوجود داشتن لاستیک‌های مناسب امکان اینکه به مشکل بربخورید وجود دارد. اینجا جایی است که زنجیر چرخ به کمک شما می‌آید. لطفاً این تصور را ازسرتان بیرون کنید که اگر ماشینتان 2 دیفرانسیل است نیازی به زنجیر چرخ ندارید. زنجیر چرخ کمک می‌کند که تسلط بیشتری به اوضاع داشته باشید، مخصوصاً در سراشیبی، پس در مورد استفاده از آن شک نکنید. البته این را هم بگوییم که اگر خودروی‌تان 2 دیفرانسیل است حتماً 4 تا چرخ را به زنجیر مجهز کنید نه‌فقط 2 چرخ، وگرنه عملاً خودروی شما تک دیفرانسیل می‌شود.

اگر خودروی شما به کروز کنترل مجهز است و عادت به استفاده از آن دارید، این عادت را هنگام رانندگی در برف کنار بگذارید. کروز کنترل در هر شرایطی می‌خواهد سرعت را ثابت نگه دارد، به همین دلیل وقتی سُر بخورید و یا در چاله گیر کنید، این اصرار بر ثابت نگه‌داشتن سرعت دردسرساز می‌شود.

در سطوح لغزنده از تغییر ناگهانی دنده خودداری کنید چون منجر به تغییر سرعت ناگهانی می‌شود.

ترمز در برف

همان‌طور که اشاره کردیم در برف و یخ ترمز مانند شرایط عادی عمل نمی‌کند و خود عمل ترمز گرفتن نباید مانند همیشه انجام شود. در کنار گیرکردن و گرفتار شدن، سرخوردن و منحرف شدن از خطرات اصلی رانندگی در برف هستند. خودروهای 2 دیفرانسیل را که در نظر نگیریم، بین خودروهای دیفرانسیل جلو و دیفرانسیل عقب، دسته‌ی اول عملکرد بهتری در مسیرهای لغزنده‌ی برفی دارند. اگر خودروی شما دیفرانسیل عقب است، بهتر است که برای رانندگی در برف قسمت عقب ماشین خود را به هر شکلی که می‌دانید سنگین‌تر کنید تا کار برای شما راحت‌تر شود.

در مورد ترمز گرفتن در برف کلاً توصیه می‌شود تا حد امکان این کار انجام نشود. بله یعنی تا می‌توانید ترمز نگیرید. سعی کنید سرعت مطمئنه‌ای با رعایت فاصله‌ی مناسب داشته باشید تا این کار به ممکن بودن نزدیک شود. با این کار هم از خطرات ترمز گرفتن در امانید و هم نیازی نیست دوباره خودرو را راه بیندازید.

اما اگر مجبور شدید ترمز کنید به‌هیچ‌عنوان، به‌هیچ‌وجه، تحت هیچ شرایطی و اصلاً و ابداً به‌شدت و ناگهانی این کار را انجام ندهید. این‌همه تأکید به این جهت است که ترمز شدید و ناگهانی اصلی‌ترین نباید رانندگی در برف به‌حساب می‌آید. با ترمز ناگهانی به دلیل اصطکاک کم بین لاستیک‌ها و سطح زمین، چرخ‌ها قفل می‌شوند و اتفاقی که نباید می‌افتد. خودرو از مسیر خارج می‌شود و اگر هم این اتفاق نیفتد زمان و مسافت بیشتری لازم است تا خودرو متوقف شود و احتمال بروز مشکل چند برابر می‌شود.

برای ترمز گرفتن پاشنه‌ی پای خود را کف ماشین بگذارید و با نوک پنجه به پدال ترمز ضربه بزنید. به‌آرامی و چند بار پشت سر هم. نباید ترمز را نگه‌دارید. فقط در مسیر صاف و هنگامی‌که مستقیم می‌روید ترمز کنید وگرنه از مسیر منحرف می‌شوید.

فاصله‌ی طولی ایمن را با خودروی جلویی حفظ کنید و بیش‌ازحد نزدیک نشوید. صبور باشید. در حالت عادی به ازای هر 15 کیلومتر سرعت به‌اندازه‌ی 1 ماشین باید فاصله وجود داشته باشد. در زمان برف و یخبندان این فاصله چند برابر می‌شود. شکل زیر فاصله ایمنی که باید با خودروی جلویی حفظ شود را در شرایط مختلف آب و هوایی نشان می دهد.

با رعایت همه‌ی جوانب بازهم ممکن است بنا بر دلایل غیرقابل‌پیش‌بینی، خودروی شما در حال حرکت سُر بخورد و از مسیر اصلی منحرف شود. اولین مسئله‌ای که باید در نظر داشته باشید حفظ خونسردی است. در این شرایط دچار استرس شدن کاملاً طبیعی است، اما غلبه بر آن است که مشکل را حل می‌کند.

اگر ماشینتان سُر خورد پای خود از روی گاز بردارید و البته ترمز هم نکنید. سپس به‌آرامی فرمان را به سمتی که می‌خواهید خودرو در آن جهت قرار گیرد بچرخانید. یا این‌طور بگوییم که فرمان را به سمتی که انتهای ماشین به آن‌طرف سرخورده بچرخانید. ممکن است مجبور شوید چند بار این کار را در دو جهت انجام دهید. آرامش و خونسردی را فراموش نکنید تا به مسیر بازگردید. خلاص کردن خودرو از اشتباهات رایجی است که هرکس ممکن است در چنین شرایطی انجام دهد. خودروی خود را در دنده نگه ‌دارید تا سرعت از کنترل خارج نشود.

مواظب باشید گیر نکنید

اگر در برف گیر کردید عصبی نشوید و با گاز دادن بی‌دلیل چاله را عمیق‌تر نکنید. سعی کنید با چند بار عقب و جلو رفتن مجدداً حرکت کنید. در ابتدا از مقداری شن و نمک و بیلچه به‌عنوان ضروریات نام بردیم. سعی کنید برف مسیر را با کمک بیلچه تا حدودی پاک‌کنید تا لاستیک‌‌ها با سطح زمین اصطکاک پیدا کنند. ریختن شن و نمک هم در این امر کمک می‌کند. اگر نه بیلچه داشتید و نه شن و نمک، از کفی خودرو به‌عنوان آخرین تیر ترکش استفاده کنید و آن را زیر لاستیک قرار دهید.

اما اگر هیچ‌کدام از این روش‌ها مؤثر واقع نشدند، تنها راه باقی‌مانده درخواست کمک است.

زمانی که در انتظار امداد هستید در ماشین بمانید تا نیروهای امدادی راحت‌تر شما را پیدا کنند. در صورت طولانی شدن زمان انتظار به‌طور پیوسته از بخاری استفاده نکنید و در بازه‌های زمانی مشخص برای رفع برودت هوا آن را روشن کنید. به‌هیچ‌عنوان در سرما نخوابید چون احتمال مرگ وجود دارد.

نکات رانندگی در برف با ماشین‌های اتوماتیک

به‌طورکلی رانندگی در برف با ماشین‌های دنده‌ای کار راحت‌تری است. چون ‌می‌توان تصمیم گرفت که چه میزان از قدرت موتور برای به حرکت درآوردن خودرو لازم است؛ اما این به این معنا نیست که ماشین‌ها اتوماتیک در برف ناتوان هستند.

در بیشتر ماشین‌های روز و مدرن اتوماتیک حالتی به نام Snow Mode وجود دارد که شرایط را برای راننده هنگام رانندگی در برف آسان‌تر می‌کند. به زبان سادهSnow Mode یا حالت برفی از هرز گشتن چرخ جلوگیری می‌کند.

اما اگر خودروی شما به این قابلیت مجهز نیست، باید برای رانندگی در برف دنده را به‌جای حالت D بر روی L یا 2 قرار دهید. در حالت D تمام دنده‌ها درگیر هستند. حالت L در اصل یعنی شما اجازه نمی‌دهید دنده از یک بیشتر شود. دنده‌ی 2 در گیربکس‌های اتوماتیک نیز به این معنا است که دنده‌ی ماشین به 3 هم نرسد و 2 نقطه‌ی آخر باشد. در بیشتر مواقع بهتر است که دنده‌ی خود را روی 2 بگذارید.

اگر گیربکس اتوماتیک شما تیپ‌ترونیک باشد یعنی بر روی آن علامت + و - وجود داشته باشد کار راحت‌تر است و شما می‌توانید به‌صورت دستی دنده را انتخاب کنید.

توجه داشته باشید که دیگر مسائل مانند به‌آرامی گاز دادن و بااحتیاط تمام ترمز کردن، در مورد ماشین‌های اتوماتیک هم صدق می‌کند. اگر در زمینه رانندگی با خودروهای اتوماتیک مشکل دارید مقاله آموزش رانندگی با خودروهای اتوماتیک را مطالعه کنید. 

رانندگی در یخبندان

افرادی که اسکی کرده‌اند می‌دانند که اگر کنترل اسکی را روی برف سخت در نظر بگیریم، کنترل اسکی روی یخ طاقت‌فرسا است. این مسئله در مورد رانندگی و ماشین هم وجود دارد. هر نکته‌ای از نکات مهم رانندگی در برف در مورد رانندگی بر روی یخ اهمیت چند برابر دارد.

بدترین نوع یخ، یخی است که از انجماد مجدد آب به وجود می‌آید چون دیده نمی‌شود. خارجی‌ها به این نوع یخ Black Ice می‌گویند. مواظب این یخ‌های سیاه باشید.

کلام آخر

درنهایت باید بگوییم قبل از تمام نکاتی که ذکر کردیم شما باید اعتمادبه‌نفس لازم را داشته باشید. هنگام رانندگی در برف واکنش‌ها تعیین‌کننده هستند. این‌که شما در ثانیه چه تصمیمی می‌گیرید مشخص می‌کند که آیا بدون مشکل خاصی این شرایط آب‌وهوایی را پشت سر می‌گذارید یا نه. دقت کنید که اعتمادبه‌نفس شما نباید به‌قدری باشد که منجر به جوگیری شود. جوگیر شدن همانا و سبقت و صبوری و نکردن و حادثه همانا.

و البته خوب است بازهم اشاره‌کنیم که اگر کار ضروری ندارید در منزل بمانید. جدا از دلایلی که در ابتدا ذکر کردیم، هرچقدر هم شما راننده باشید، ممکن است دیگران مهارت شما را نداشته باشند